Door de eigen rol binnen een systeem kritisch te bekijken, begrijpen leerlingen dat zij ook een invloed kunnen uitoefenen op het systeem en de nood voelen om actie te ondernemen. Belangrijk is dat leerlingen zelf de mogelijkheid krijgen om initiatieven te nemen en verantwoordelijkheid te dragen binnen/ buiten de school (eigenaarschap).

De initiatieven kunnen sterk uiteenlopen: een leerling kan beslissen thuis zijn ouders proberen te overtuigen van bepaalde keuzes, ander leerlingen vinden dat ook het school- of gemeentebestuur een rol kan spelen en proberen tot actie aan te zetten. Anderen maken de keuze om hun eigen gedrag aan te passen, zodat dit in overeenstemming is met wat ze willen bereiken. Het spreekt voor zich dat deze acties ook kunnen falen. EDO wil ruimte bieden aan experiment om zo juist met dit falen te leren omgaan. Dit vormt een belangrijk aandachtspunt bij de evaluatie van dergelijke acties (zie ook ‘Wat neem ik mee en wil ik delen?’).

Een manier om acties vorm te geven is via toekomstdenken. Leerlingen beelden zich in hoe ze wensen dat de wereld er zou kunnen uitzien. Door na te gaan wat er moet veranderen om dit toekomstbeeld te realiseren, bepalen de leerlingen welke acties er nodig zijn om dit toekomstbeeld te realiseren. De leerlingen beslissen individueel of gezamenlijk welke actie(s) ze kunnen ondernemen om het systeem te beïnvloeden op de manier die ze voor ogen hebben.